ریسک سیستماتیک چیست؟ (Systematic Risk) + انواع ریسک های سیستماتیک

آیا می‌دانید حتی حرفه‌ای‌ ترین معامله‌ گران فارکس هم نمی‌ توانند از بعضی ریسک‌ ها فرار کنند؟ ریسک سیستماتیک همان خطری است که به سراغ کل بازار می‌ آید و همه را غافلگیر می‌کند. اگر می‌خواهید بدانید این ریسک چطور روی معاملات شما تاثیر می‌گذارد و چگونه می‌توانید تا حدی خود را از آسیب‌ های آن حفظ کنید، حتما ادامه این مقاله را بخوانید.

ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسک سیستماتیک (Systematic Risk) یعنی خطری که به کل بازار مربوط می‌شود و ربطی به یک شرکت یا دارایی خاص ندارد. در فارکس هم این ریسک زمانی دیده می‌شود که مثلا بانک مرکزی نرخ بهره را تغییر دهد یا یک بحران اقتصادی جهانی رخ دهد. این ریسک همه تریدرها را تحت تاثیر قرار می‌ دهد و نمی‌شود با تنوع دادن به معاملات از آن در خطر نبود. پس اگر در بازار فارکس فعالیت می‌کنید، باید همیشه به اخبار بزرگ اقتصادی و سیاست‌های کلان توجه داشته باشد.

فرمول ریسک سیستماتیک

فرمول ریسک سیستماتیک به میزان ریسک غیر قابل اجتناب در یک سرمایه‌ گذاری نسبت به تغییرات کلی بازار اشاره دارد. برای اندازه‌گیری این ریسک، از شاخص بتا (Beta) استفاده می‌شود که نشان‌ دهنده حساسیت یک دارایی به تغییرات بازار است. فرمول ریسک سیستماتیک به شکل زیر است:

Beta = Cov(Ri, Rm) / Var(Rm)

• Rm: بازده شاخص بازار
• Ri: بازده دارایی مورد نظر
• Cov(Ri, Rm): کوواریانس بین بازده دارایی و بازار
• Var(Rm): واریانس بازده بازار

اگر بتا بیشتر از 1 باشد، دارایی حساس‌تر از بازار است. اگر بتا کمتر از 1 باشد، دارایی کمتر از بازار نوسان دارد. بتای 1 نشان‌دهنده نوسان مشابه بازار است.

مثال ریسک سیستماتیک

برای مثال فرض کنید روی جفت ارز EUR/USD معامله می‌کنید؛ بازار فارکس به‌طور کلی امروز ۱٪ بالا رفته و قیمت EUR/USD که شما خریدید، همان روز ۲٪ رشد کرده است. وقتی بازار ۱٪ بالا رفته است و EUR/USD دو برابر بیشتر رشد کرده، یعنی نسبت تغییر EUR/USD به تغییر بازار = ۲ / ۱ = ۲ است، پس بتا ≈ ۲ می‌باشد. این یعنی EUR/USD نسبت به کل بازار فارکس، نوسان بیشتری دارد. اگر بازار پایین بیاید، این جفت‌ارز ممکن است ریزش بیشتری داشته باشد و اگر بازار صعودی باشد، این جفت‌ارز بیشتر سود صعود می‌کند. در صورت علاقه می‌توانید برای مطالعه بیشتر مقاله مدیریت ریسک در فارکس را بخوانید.

تفاوت ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک

ریسک سیستماتیک به تغییرات بزرگ اقتصادی مثل تصمیمات بانک‌های مرکزی، بحران‌های مالی یا تغییر نرخ بهره مربوط می‌شود که کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نمی‌شود آن را حذف کرد. در حالی که ریسک غیرسیستماتیک به مسائلی مثل مشکلات داخلی یک کشور یا نوسانات ناشی از سیاست‌ های خاص اقتصادی ارتباط دارد که تنها روی برخی جفت‌ارزها اثر می‌گذارد.

انواع ریسک های سیستماتیک

ریسک سیستماتیک به عواملی گفته می‌شود که بر کل بازار اثر دارند و معامله‌ گران و سرمایه‌ گذاران هیچ کنترلی روی آن‌ها ندارند. این ریسک‌ها را نمی‌ توان حذف کرد، اما می‌شود با روش‌ های درست آنها را مدیریت کرد. در ادامه به مهم‌ترین ریسک‌های سیستماتیک در فارکس اشاره می‌کنیم:

1. ریسک اقتصادی؛
2. ریسک سیاسی؛
3. ریسک نرخ بهره؛
4. ریسک تورمی؛
5. ریسک بحران‌های مالی جهانی؛
6. ریسک ناشی از رویدادهای طبیعی و ژئوپلیتیک؛

در ادامه هر یک از ریسک های سیستماتیک بالا را بررسی می کنیم:

ریسک اقتصادی

ریسک اقتصادی زمانی ایجاد می‌شود که تغییرات در شاخص‌های کلان اقتصادی مانند رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ تورم، نرخ بهره و سطح بیکاری بر ارزش ارزها تأثیر بگذارند. انتشار گزارش‌های اقتصادی مهم یا تصمیم‌های بانک‌های مرکزی مثل فدرال رزرو (FED) و بانک مرکزی اروپا (ECB) می‌تواند باعث ایجاد نوسانات سریع و غیرقابل پیش‌بینی در بازار فارکس شود. تریدرهایی که بدون تحلیل این داده‌ها معامله می‌کنند، در معرض ریسک سیستماتیک جدی قرار دارند.

ریسک سیاسی

ریسک سیاسی ناشی از تغییر دولت‌ها، تحولات ژئوپلیتیک، اعمال تحریم‌های بین‌المللی، قوانین جدید مالیاتی یا تجاری و جنگ‌های تجاری بین کشورها است. این عوامل می‌توانند اعتماد بازار به ارز یک کشور را کاهش دهند و باعث خروج سرمایه از آن بازار شوند. نمونه‌های شناخته‌شده این نوع ریسک شامل برگزیت در بریتانیا و تحریم‌های اقتصادی علیه برخی کشورها است که تاثیرات قابل توجهی بر نرخ ارز جهانی گذاشتند.

ریسک نرخ بهره

ریسک نرخ بهره زمانی بروز می‌کند که بانک‌های مرکزی نرخ بهره را تغییر دهند و مسیر جریان سرمایه در بازار را تحت تأثیر قرار دهند. افزایش نرخ بهره سرمایه را به سمت ارز مربوطه جذب می‌کند و باعث افزایش ارزش آن ارز می‌شود؛ در حالی که کاهش نرخ بهره شرایطی را ایجاد می‌کند که ارزش ارز افت کند. تصمیمات مربوط به نرخ بهره با کنفرانس‌های خبری و بیانیه‌های سیاست پولی همراه هستند و می‌توانند بازار را دچار نوسان‌های شدید کنند.

ریسک تورمی

ریسک تورمی زمانی رخ می‌دهد که قیمت کالاها و خدمات با سرعت بالا افزایش یابد و قدرت خرید ارز کاهش پیدا کند. تورم بالا نشان‌دهنده عدم ثبات اقتصادی است و باعث می‌شود ارزش پول کشور در بازارهای جهانی پایین بیاید. معامله‌گرانی که در ارزهای مربوط به کشورهای با تورم شدید سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید اثر تورم بر نرخ بهره و سیاست‌های پولی را در نظر داشته باشند.

ریسک بحران‌ های مالی جهانی

این نوع ریسک مربوط به زمان‌هایی است که سیستم مالی جهانی دچار رکود یا بحران نقدینگی می‌شود؛ مانند بحران مالی سال ۲۰۰۸ یا بحران بدهی‌های اروپا. در چنین شرایطی، بازار دچار نوسانات بزرگ و ناگهانی می‌شود و سرمایه‌گذاران برای حفظ امنیت سرمایه خود به سمت دارایی‌های امن مثل طلا (XAU/USD)، دلار آمریکا یا ین ژاپن حرکت می‌کنند. بحران‌های مالی خارج از کنترل معامله‌گر فردی هستند، اما اثرات آن‌ها به سرعت در بازار فارکس قابل مشاهده است.

ریسک ناشی از رویدادهای طبیعی و سیاسی

بلایای طبیعی، بیماری‌های گسترده مثل ویروس کرونا و جنگ یا تهدید های ژئوپلیتیک می‌تواند بازار را ناپایدار کند. این شرایط باعث خروج سرمایه و کاهش ارزش پول کشورها می‌شود.

ریسک سیستماتیک قابل کنترل است؟

ریسک سیستماتیک به طور کامل قابل مدیریت نیست، زیرا به عواملی بستگی دارد که بر تمام بازارها تاثیر می‌گذارند و نمی‌ توان آنها را پیش‌ بینی یا حذف کرد. عواملی چون تحولات اقتصادی جهانی، بحران‌ های سیاسی یا سیاست‌ های بانک‌ های مرکزی نمونه‌ هایی از این ریسک‌ ها هستند که اثرات آن‌ ها در همه بازارها دیده می‌شود.

با این حال، با استفاده از استراتژی‌هایی مانند به کارگیری روش‌ های محافظت از سرمایه می‌توان تا حدودی تاثیرات منفی این ریسک را کاهش داد، اما این ریسک همچنان وجود دارد و هیچگاه به طور کامل از بین نمی‌رود.

خلاصه مقاله ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک، خطری است که به تغییرات کل بازار مربوط می‌شود و نمی‌ توان آن را از طریق تنوع در معاملات کاهش داد. این ریسک ناشی از عواملی چون بحران‌های اقتصادی یا تغییرات نرخ بهره است. در بازار فارکس، این ریسک به طور مستقیم بر تمامی معامله‌ گران تاثیر می‌ گذارد و نمی‌ توان آن را تشخیص داد. برای مدیریت این ریسک، استفاده از استراتژی‌هایی همچون تنوع در سرمایه‌ گذاری‌ها و محافظت از سرمایه ضروری است، هرچند این ریسک به طور کامل قابل کنترل نیست.