نمودار نقطه و رقم چیست؟ + آشنایی با نمودار P&F

یکی از مهمترین مواردی که برای تحلیل قیمت یک دارایی نیاز داریم، نمودار تغییر قیمت آن است. همه معامله‌گران با نمودار‌های رایج قیمتی آشناییت دارند، اما یکی از نمودار های عجیبی که توسط داریم چارلز هنری داو (Charles Dow)، بنیان‌گذار روزنامه وال‌استریت ژورنال، اختراع شد به عنوان نمودارهای نقطه و رقم شناخته می‌شود که برای تعیین عدم تعادل بین عرضه و تقاضا توسعه داده شد و در ادامه راه تام دورسی (Tom Dorsey) به محبوبیت بیشتر استفاده از نمودارهای P&F در کنار اندیکاتورهای سنتی مانند میانگین متحرک، شاخص قدرت نسبی (RSI) و خطوط پیشرفت/پسرفت کمک کرده است. در ادامه به توضیح کامل این نمودار خواهیم پرداخت.

نمودار نقطه و رقم چیست؟

نمودار نقطه و رقم (Point and Figure Chart) که به اختصار P&F نامیده می‌شود، نوعی نمودار قیمتی است که تغییرات قیمت را بدون در نظر گرفتن زمان نمایش می‌دهد. در این نمودار، ستون‌هایی از X و O رسم می‌شود. هر X نشان دهنده افزایش قیمت و هر O نشان دهنده کاهش قیمت است.

برخلاف نمودارهای کندل استیک یا نمودار میله‌ای که قیمت را در بازه‌های زمانی مشخص نشان می‌دهند، نمودار P&F فقط حرکات قیمتی مهم را نمایش می‌دهد و حرکات کوچک و نویزهای بازار را فیلتر می‌کند.

نکات مهم درباره نمودار نقطه و شکل

در ادامه به نکات مهمی که باید درباره نمودار نقطه و شکل بدانید می‌پردازیم:

• یک X زمانی رسم می‌شود که قیمت به میزان مشخصی (که به آن اندازه جعبه یا box size گفته می‌شود) افزایش یابد.
• یک O زمانی رسم می‌شود که قیمت به اندازه همان مقدار کاهش یابد.
• Xها و O‌ها به ترتیب روی هم انباشته می‌شوند و معمولا به شکل ستون‌هایی از X یا O ظاهر می‌شوند.
• اندازه جعبه بر اساس قیمت دارایی و ترجیح سرمایه‌گذار تعیین می‌شود.
• تشکیل یک ستون جدید از X یا O زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت در خلاف روند فعلی حرکت کند و بیش از مقدار بازگشت (reversal amount) باشد.

چطور نمودار نقطه و رقم را رسم کنیم؟

برای رسم نمودار P&F نیازی به محاسبات پیچیده نیست، اما باید حداقل دو متغیر مشخص شود:

اندازه جعبه (Box Size): می‌تواند مبلغ مشخصی مثل 1 دلار باشد، یا درصدی مثل 3٪ از قیمت فعلی یا بر اساس میانگین دامنه واقعی (ATR) باشد که بسته به نوسانات تغییر می‌کند.

مقدار بازگشت (Reversal Amount): معمولا سه برابر اندازه جعبه در نظر گرفته می‌شود. برای مثال، اگر اندازه جعبه 1 دلار باشد، مقدار بازگشت 3 دلار است. این مقدار می‌تواند بنا به خواست معامله‌گر متفاوت باشد.

علاوه بر این، می‌توان تعیین کرد که از قیمت‌های بالا و پایین (High و Low) یا فقط قیمت بسته شدن (Close) برای رسم استفاده شود.

نمودار P&F چه اطلاعاتی به شما می‌دهد؟

نمودارهای P&F معمولا سیگنال‌ها و روندهای معاملاتی متفاوتی نسبت به نمودارهای کندل استیک یا میله‌ای ارائه می‌دهند. بعضی تحلیلگران بیشتر روی این نمودارها تکیه می‌کنند و برخی دیگر از آن‌ها برای تایید سیگنال‌های نمودارهای سنتی استفاده می‌کنند تا از شکست‌های جعلی جلوگیری شود. نکته مهم در نمودار نقطه و رقم، اندازه جعبه است که مشخص می‌کند چه مقدار حرکت قیمت باعث اضافه شدن X یا O جدید شود.مثلا اگر اندازه جعبه 3 دلار باشد و آخرین X در قیمت 15 دلار رسم شده باشد، یک X جدید وقتی اضافه می‌شود که قیمت به 18 دلار برسد.

ستون ‌Xها تا زمانی که قیمت به اندازه کافی بالا رود و به مقدار بازگشت تعیین‌شده نرسد، ادامه پیدا می‌کند. وقتی قیمت بر خلاف روند حرکت کند و مقدار بازگشت را طی کند، یک ستون جدید از Oها آغاز می‌شود. برای ستون O‌ها هم همین منطق برقرار است؛ ستون ‌Oها تا وقتی قیمت کاهش پیدا کند و به مقدار بازگشت نرسد، ادامه دارد. پس از آن، یک ستون جدید از Xها رسم می‌شود.

بازگشت در نمودار نقطه و رقم

بازگشت یا ریورسال (Reversal) زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت به اندازه کافی حرکت نمی‌کند تا X یا O جدیدی در ستون فعلی اضافه شود، سپس قیمت حداقل به اندازه مقدار بازگشت تعیین‌شده (معمولا سه برابر اندازه جعبه) در جهت مخالف حرکت می‌کند. وقتی بازگشت اتفاق بیفتد، چندین X یا O به صورت همزمان رسم می‌شوند.

مثلا پس از یک افزایش قیمت یا ستون Xها، اگر بازگشت رخ دهد و مقدار بازگشت سه جعبه باشد، سه O پشت سر هم از یک نقطه پایین‌تر از بالاترین X رسم می‌شود.

کاربردهای نمودارهای P&F

معامله‌گران از نمودارهای P&F به شیوه‌ای مشابه نمودارهای دیگر استفاده می‌کنند. آن‌ها همچنان به دنبال سطوح حمایت و مقاومت هستند و شکست‌ها را می‌توانند نشانه تغییر روندهای مهم بدانند.

بسته به اندازه جعبه، ستون‌ها می‌توانند روندهای قابل توجهی را نشان دهند و تغییر ستون (از O به X یا بالعکس) ممکن است نشانه تغییر روند یا اصلاح قیمت باشد.

تفاوت نمودارهای P&F و Renko

نمودارهای رنکو نیز بر اساس اندازه جعبه ساخته می‌شوند و وقتی قیمت به اندازه جعبه حرکت کند، یک آجر (brick) صعودی یا نزولی رسم می‌کنند که با زاویه 45 درجه نسبت به آجر قبلی قرار می‌گیرد. آجرهای Renko هیچ‌وقت کنار هم نیستند و بازگشت روند زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت به اندازه دو جعبه در جهت مخالف حرکت کند.

پس می‌توان گفت که تفاوت اصلی این دو نمودار در ظاهر آن‌ها است. نمودار P&F شامل ستون‌های کنار هم از X و O است، در حالی که نمودار رنکو از سری آجرهایی تشکیل شده که در طول زمان به صورت مورب قرار می‌گیرند.

محدودیت‌های استفاده از نمودارهای P&F

نمودارهای P&F ممکن است در واکنش به تغییرات قیمت کند باشند. برای مثال، یک شکست روند باید به اندازه جعبه حرکت کند تا سیگنال شکست صادر شود. این ویژگی ممکن است برای برخی معامله‌گران مفید باشد زیرا سیگنال‌های شکست جعلی کاهش می‌یابد، ولی برای برخی دیگر ممکن است سیگنال وقتی صادر شود که قیمت از نقطه شکست قبلا خیلی عبور کرده باشد. اگرچه نمودارهای P&F کمک می‌کنند تعداد شکست‌های جعلی کمتر شود، اما شکست‌های جعلی همچنان رخ می‌دهند، شکست ظاهری ممکن است به زودی برگشت کند.

این نمودارها در حفظ معامله‌گران در روندهای قوی خوب عمل می‌کنند چون حرکات کوچک خلاف روند را فیلتر می‌کنند، اما وقتی بازگشت رخ دهد ممکن است باعث از دست رفتن سود یا ضررهای بزرگ شود. چون مقدار بازگشت معمولا بزرگ است، معامله‌گرانی که فقط از P&F استفاده می‌کنند ممکن است بازگشت روند را دیر ببینند، زمانی که قیمت به مقدار قابل توجهی علیه آن‌ها حرکت کرده است. توصیه می‌شود هنگام استفاده از نمودارهای P&F، قیمت واقعی دارایی نیز رصد شود تا مدیریت ریسک به صورت همزمان انجام شود.

خلاصه آنچه درباره نمودار قیمتی P&F خواندیم:

نمودار نقطه و رقم (P&F) توسط چارلز داو معرفی شد و برخلاف نمودارهای زمانی مثل کندل‌استیک، فقط تغییرات قیمتی را با ستون‌هایی از X (افزایش) و O (کاهش) نمایش می‌دهد و نویزهای بازار را حذف می‌کند. برای رسم آن دو متغیر اصلی نیاز است: اندازه جعبه (Box Size) و مقدار بازگشت (Reversal) که تعیین می‌کنند چه زمانی ستون جدیدی شکل بگیرد. این نمودار برای شناسایی روندها، سطوح حمایت و مقاومت و شکست‌ها به‌کار می‌رود و بسیاری آن را دقیق‌تر از نمودارهای معمولی در تشخیص شکست‌های معتبر می‌دانند. تفاوت اصلی آن با نمودار Renko در ظاهر و نحوه چینش است؛ P&F ستون‌های عمودی X و O دارد، درحالی‌که Renko از آجرهای مورب تشکیل شده است. با وجود مزایایی چون کاهش سیگنال‌های جعلی، محدودیت اصلی P&F تاخیر در نشان‌دادن بازگشت‌هاست که می‌تواند منجر به از دست رفتن سود یا ضرر بزرگ شود.