نویسنده:
اگر با نوسانات شدید بازار، نرخ ارز یا قیمت کالا سر و کار دارید، قرارداد سلف می‌تواند راهی مطمئن برای تثبیت قیمت در آینده باشد. این نوع قرارداد بیشتر در فضای معاملات تجاری، صادرات، واردات و پروژه هایی با برنامه ریزی مالی دقیق دیده می‌شود. در این مقاله با ساختار، کاربرد، تفاوت با قرارداد آتی و مناسب ترین کاربران قرارداد سلف آشنا می‌شوید. اگر به دنبال راهی برای کنترل ریسک و هماهنگ سازی تعهدات آینده هستید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.
قرارداد سلف (Forward Contract) توافقی است بین دو طرف که طبق آن خرید یا فروش یک دارایی با قیمت مشخص در تاریخی معین در آینده انجام می‌شود. قرارداد سلف یا فوروارد در بازارهایی مثل فارکس یا معاملات کالا، این نوع قرارداد بیشتر زمانی به استفاده می‌شود که هدف کنترل ریسک نوسانات آینده یا تثبیت نرخ باشد. قرارداد سلف به صورت خصوصی و خارج از بازارهای رسمی تنظیم می‌شود و شرایط آن به طور کامل بر اساس توافق طرفین تعریف می‌گردد.
این شیوه معامله بیشتر در فضای معاملاتی بین شرکت‌ها یا نهادهایی دیده می‌شود که به چارچوب قراردادی منعطف تری نیاز دارند.
در ایران چند نوع مختلف از قرارداد سلف وجود دارد که در حوزه‌های مختلف مانند بازار سرمایه، بورس کالا و بازارهای سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، انواع قرارداد سلف عبارتند از:
قرارداد سلف معمولی یا قرارداد سلف Forward، توافقی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند تا یک دارایی خاص را در تاریخ مشخصی در آینده با قیمت معین خرید و فروش کنند.
در قرارداد فوروارد، هیچ تحویل فیزیکی یا نقدی در لحظه معامله انجام نمیشود و صرفا طرفین به تاریخ و قیمت توافقی برای تسویه در آینده متعهد می‌شوند. این قراردادها معمولا برای پوشش ریسک‌های ارزی، کالایی یا مالی در بازارهای مالی استفاده می‌شوند.
قرارداد سلف با بازه تحویل یا قرارداد سلف Window، نوعی قرارداد مشتقه است که خریدار می‌تواند در بازه زمانی مشخصی (نه یک تاریخ خاص) تسویه را انجام دهد. این نوع قرارداد، انعطاف زمانی بالاتری نسبت به دیگر به قرارداد سلف معمولی دارد.
قرارداد سلف قابل تحویل یا قرارداد سلف Deliverable، نوعی قرارداد است که در آن طرفین توافق می‌کنند تا در تاریخ مشخص، دارایی پایه (مثل کالا، ارز یا اوراق بهادار) را به صورت واقعی و فیزیکی تحویل دهند. برخلاف قراردادهای سلف نقدی (Cash Settled)، که تنها تفاوت قیمت‌ها در زمان تسویه مالی می‌شود، در این نوع قراردادها تحویل فیزیکی دارایی صورت می‌گیرد.
قرارداد سلف غیرقابل تحویل یا قرارداد سلف Non-Deliverable، نوعی قرارداد است که در آن طرفین توافق می‌کنند تا در تاریخ مشخص، تفاوت قیمت‌ها را به صورت نقدی تسویه کنند و هیچ تحویل فیزیکی از دارایی پایه صورت نگیرد. این نوع قراردادها معمولا برای ارزهایی که تبدیل آن‌ها محدود است یا در بازارهای خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قرارداد سلف Option یا اختیار سلف، ترکیبی از قرارداد سلف و اختیار معامله (Option) است. در این نوع قرارداد، خریدار اختیار دارد که در تاریخ آینده یک دارایی خاص را خریداری یا فروش کند، اما برخلاف قرارداد سلف معمولی که الزام‌آور است، خریدار در اختیار دارد که این کار را انجام دهد یا خیر.
در واقع، این قرارداد به خریدار اجازه می‌دهد که بدون تعهد به انجام معامله، دارایی را در تاریخ معین خریداری یا بفروشد. از طرف دیگر، فروشنده موظف است که در صورت استفاده از اختیار، معامله را انجام دهد.
قرارداد فوروارد زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که هدف تثبیت قیمت یک دارایی برای آینده باشد، به خصوص در شرایطی که نرخ ارز یا کالا دچار نوسان است و این تغییرات می‌تواند نتیجه مالی معامله را دچار ناپایداری کند. بر اساس تجربه شخصی، شرکت ها و تریدرهای حرفه‌ای برای کاهش ریسک نرخ ارز، مدیریت بهتر هزینه ها یا محافظت از سودهای تجاری از این نوع قرارداد استفاده می‌کنند. ویژگی اصلی فوروارد، انعطاف بالا در تعیین تاریخ، حجم و شرایط بین طرفین است که آن را از قراردادهای استاندارد مثل فیوچرز متمایز می‌سازد.
قراردادهای سلف و فیوچرز هر دو برای انجام معاملات آینده طراحی شده اند، اما تفاوت های مهمی در ساختار، نحوه اجرا و سطح ریسک دارند. جدول زیر این تفاوت‌ها را به‌صورت دقیق مقایسه می‌کند:
ویژگی ها | قرارداد سلف (Forward) | قرارداد آتی (Futures) |
نوع بازار | بازار غیررسمی (OTC)، خارج از بورس | بازار رسمی و تحت نظارت بورس |
استاندارد بودن قرارداد | غیر استاندارد، توافقی بین دو طرف | استاندارد، تعیین شده توسط بورس |
تسویه حساب | در تاریخ سررسید، معمولا به‌صورت فیزیکی | روزانه، از طریق حساب مارجین یا در تاریخ سررسید |
قابلیت معامله ثانویه | ندارد، فقط بین همان دو طرف انجام می‌شود | دارد، قابل معامله در بازار تا پیش از سررسید |
نقدشوندگی | پایین‌تر، چون در بازار غیررسمی انجام می‌شود | بالا، به دلیل حضور در بازارهای رسمی |
ریسک نکول (عدم تعهد) | بیشتر، به دلیل نبود نهاد تضمین‌کننده | کمتر، به دلیل وجود اتاق پایاپای و تسویه مرکزی |
انعطاف در شرایط قرارداد | بالا، شرایط قابل مذاکره و سفارشی | پایین‌تر، مطابق شرایط از پیش تعیین‌شده |
کاربرد رایج | پوشش ریسک در معاملات خاص یا پروژه‌های سفارشی | معاملات مالی، سفته بازی، پوشش ریسک در بازارهای کالایی و مالی |
با توجه به نوع فعالیت و میزان ریسک پذیری، انتخاب بین قرارداد سلف و آتی باید با دقت انجام شود. سلف برای توافق های خاص مناسب است، در حالی که آتی در بازارهای رسمی جایگاه گسترده تری دارد.
قرارداد سلف (فوروارد) بیشتر مناسب شرکت‌هایی است که با معاملات خارجی، صادرات، واردات یا تامین مواد اولیه سر و کار دارند و لازم است قیمت دارایی مورد نظر را از پیش مشخص کنند. این نوع قرارداد برای کسب و کارهایی که برنامه مالی مشخصی دارند بسیار مناسب است چون به عنوان راهی برای کنترل نوسانات نرخ ارز یا قیمت کالا به حساب می‌آید.
بر اساس تجربه تریدرها شرکت های تولیدی، نهادهای مالی و تریدر هایی که به ساختارهای منعطف خارج از بازار رسمی نیاز دارند، فوروارد را برای هماهنگ سازی دقیق تعهدات آینده خود انتخاب می‌کنند.
قرارداد سلف چیست؟ توافقی خصوصی برای خرید یا فروش دارایی در آینده با قیمت ثابت است که بیشتر در معاملات ارزی، کالایی یا تجاری میان شرکت ها استفاده می شود. در این مقاله ابتدا به تعریف دقیق قرارداد سلف و نقش آن در تثبیت قیمت و کنترل ریسک اشاره شده، سپس کاربردهای این قرارداد، تفاوت آن با قرارداد آتی و مناسب ترین کاربران آن بررسی شده است. در ادامه موضوعاتی مثل نحوه اجرا، ساختار بازار، مزایا، معایب و کاربردهای عملی قرارداد سلف در فضای واقعی تحلیل شده تا دید روشنی به مخاطب درباره این نوع قرارداد داده شود.
امتیاز خود به این مطلب را ثبت کنید
دیدگاه شما بعد از تایید در سایت نمایش داده خواهد شد
نظرات حاوی الفاظ رکیک، توهین، شماره تلفن و موبایل، آدرس ایمیل، عقاید سیاسی، نام بردن از مسئولین و امثالهم تایید نمیشود.
هنوز کسی نظری ثبت نکرده!