تاریخ به روز رسانی:
۱۴۰۴/۷/۱۳بازار ارز خارجی یا فارکس (Foreign Exchange Market) بزرگ‌ترین و نقدشونده‌ترین بازار مالی جهان است. این بازار برخلاف بورس‌های محلی، ماهیت فراملی و شبانه‌روزی دارد و در تمام قاره‌ها فعال است. حجم معاملات روزانه آن بر اساس گزارش بانک تسویه بین‌المللی (BIS) در سال ۲۰۲۲ به حدود ۷/۵ تریلیون دلار رسید؛ رقمی که به‌خوبی نشان می‌دهد تصمیمات و فعالیت‌های بازیگران این بازار چه ابعاد عظیمی می‌تواند داشته باشد. از آن‌جا که قیمت ارزها به‌شدت بر تجارت بین‌الملل، سرمایه‌گذاری خارجی، تورم و حتی ثبات سیاسی کشورها اثرگذار است، شناخت دقیق بازیگران اصلی بازار فارکس یا ساختار بازار فارکس اهمیت بسیاری دارد.
بازیگران اصلی بازار فارکس عبارتند از:
در ادامه هر یک از موارد ساختار بازار فارکس را بیشتر توضیح خواهیم داد:
بانک‌های مرکزی ماموریت حفظ ثبات پولی، کنترل تورم و حمایت از رشد اقتصادی دارند. با این حال، در بازار ارز وظایف دیگری نیز بر عهده دارند. آن‌ها برای مدیریت نرخ ارز، افزایش یا کاهش ارزش پول ملی، تقویت صادرات یا جلوگیری از ورود شوک‌های خارجی وارد معاملات ارزی می‌شوند.
روش‌های دخالت بانک‌های مرکزی متفاوت است. گاهی از طریق خرید و فروش مستقیم ارز در بازار اسپات یا بازار سواپ عمل می‌کنند. در مواقعی دیگر، تنها با صدور بیانیه یا راهنمایی انتظارات بازار را تغییر می‌دهند. به این اقدام «راهنمایی کلامی» یا verbal intervention گفته می‌شود. برخی مواقع هم افزایش یا کاهش نرخ بهره می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر نرخ ارز اثر بگذارد.
تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد که دخالت‌های بانک‌های مرکزی همیشه موفق نبوده است. برای مثال، مداخله یک‌جانبه اغلب تاثیر کوتاه‌مدتی دارد و اگر با سیاست‌های کلان هماهنگ نباشد، سرمایه‌گذاران خیلی زود آن را خنثی می‌کنند. اما در شرایط بحران، مانند کمبود جهانی دلار یا بحران مالی ۲۰۰۸، ورود مستقیم بانک‌های مرکزی از طریق خطوط سوآپ یا ذخایر ارزی می‌تواند مهم باشد. نمونه‌ی اخیر در سال ۲۰۲۵ مربوط به افزایش مداخلات بانک ملی سوئیس برای مهار تقویت بیش از حد فرانک بود که حتی وارد حوزه دیپلماسی بین‌الملل شد.
بانک‌های تجاری و سرمایه‌گذاری ستون فقرات بازار فارکس محسوب می‌شوند. این بانک‌ها به‌عنوان واسطه اصلی، نرخ‌های خرید و فروش را تعیین کرده و امکان نقدشوندگی سریع را فراهم می‌کنند. به دلیل حجم بسیار بالای تراکنش‌ها، اغلب بانک‌های بزرگ جهانی مانند JPMorgan، Citi، Deutsche Bank و HSBC در صدر معاملات قرار دارند.
بازار بین بانکی همان جایی است که نرخ‌های اصلی ارزها شکل می‌گیرد. بانک‌ها در این بازار به‌طور مستقیم با یکدیگر معامله می‌کنند و سپس نرخ‌های حاصل را به مشتریان شرکتی، صندوق‌ها و معامله‌گران خرد منتقل می‌کنند. آن‌ها از اسپرد (تفاوت نرخ خرید و فروش) سود می‌برند و هم‌زمان با استفاده از الگوریتم‌ها و سیستم‌های الکترونیکی پیشرفته، موقعیت‌های خود را متوازن می‌کنند. این گروه نقش زیادی در ثبات و کارکرد بازار دارند، اما ریسک‌هایی هم ایجاد می‌کنند. تمرکز شدید نقدینگی در چند بانک بزرگ باعث می‌شود در صورت بروز بحران مالی یا کاهش اعتماد، کل بازار دچار بی‌ثباتی شود.
از دهه‌های اخیر، صندوق‌های پوشش ریسک، صندوق‌های بازنشستگی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری به بازیگرانی جدی در فارکس تبدیل شده‌اند. این گروه برخلاف بانک‌ها بیشتر به دنبال کسب سود از نوسانات قیمت و اختلاف نرخ بهره میان کشورها هستند. استفاده از اهرم مالی بالا و ابزارهای مشتقه به آن‌ها اجازه می‌دهد حجم بسیار بزرگی از سرمایه را وارد بازار کنند.
صندوق‌های پوشش ریسک اغلب با استراتژی‌های سفته‌بازی شناخته می‌شوند. آن‌ها می‌توانند با اتخاذ موقعیت‌های کلان روی یک ارز، روندی را تشدید یا حتی آغاز کنند. مدیران دارایی نیز برای مدیریت ریسک پرتفوی خود از معاملات ارزی استفاده می‌کنند. برای مثال، اگر صندوقی در سهام ژاپنی سرمایه‌گذاری کرده باشد، ممکن است با فروش قراردادهای آتی ین در برابر دلار از خود در برابر کاهش ارزش ین محافظت کند.
حضور این موسسات، نقدشوندگی بازار را افزایش داده و فرصت‌های متنوعی برای معامله ایجاد می‌کند اما در عین حال به‌دلیل استفاده گسترده از اهرم، می‌تواند منجر به نوسانات شدید و ناگهانی شود.
نقش شرکت‌های صادراتی و وارداتی در بازار ارز کمتر از بازیگران مالی نیست. این شرکت‌ها برای مدیریت ریسک حاصل از نوسانات نرخ ارز به بازار فارکس روی می‌آورند. هدف آن‌ها بیشتر پوشش ریسک (Hedging) است تا سودجویی. برای مثال، یک شرکت هواپیمایی اروپایی که سوخت خود را به دلار خریداری می‌کند، برای اطمینان از ثبات هزینه‌ها ممکن است قرارداد آتی دلار منعقد کند. به همین ترتیب، یک صادرکننده ژاپنی که درآمد خود را به دلار دریافت می‌کند، می‌تواند با خرید قرارداد آتی ین مطمئن شود که درآمد آینده‌اش تحت تاثیر افت دلار قرار نمی‌گیرد. این فعالیت‌ها به ظاهر کوچک‌اند اما در سطح کلان، بخش عمده‌ای از جریان واقعی عرضه و تقاضای ارز را تشکیل می‌دهند و به تعادل بلندمدت بازار کمک می‌کنند.
معامله‌گران خرد همان افرادی هستند که با سرمایه‌های شخصی خود وارد بازار فارکس می‌شوند. برخلاف بانک‌ها و صندوق‌های بزرگ، حجم معاملات آن‌ها کوچک است، اما به دلیل تعداد زیادشان، جمع این فعالیت‌ها سهم قابل توجهی از بازار خرده‌فروشی را تشکیل می‌دهد. انگیزه اصلی این گروه کسب سود کوتاه مدت از نوسانات نرخ ارز است.
مزیت معامله‌گران خرد در انعطاف پذیری و سرعت تصمیم‌گیری است، زیرا آن‌ها برخلاف شرکت‌های بزرگ، محدودیت‌های سازمانی یا بوروکراتیک ندارند. با این حال، ضعف اساسی این گروه کمبود دانش تحلیلی، استفاده بیش از حد از اهرم و گاهی اعتماد بیش‌ازحد به سیگنال‌ها یا تبلیغات بروکرها است. به همین دلیل، بخش بزرگی از معامله‌گران خرد در بلندمدت زیان‌ده هستند.
بروکرها یا کارگزاران نقش واسطه میان معامله‌گران خرد و بازار اصلی را دارند. آن‌ها دسترسی کاربران را به نرخ‌های بین‌بانکی فراهم می‌کنند و بستر معاملاتی لازم را در اختیارشان قرار می‌دهند. بروکرها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
بازار فارکس یک اکوسیستم چندوجهی است که در آن بانک‌های مرکزی، بانک‌های تجاری، موسسات مالی غیربانکی، شرکت‌های تجاری و معامله‌گران خرد همگی نقش‌آفرینی می‌کنند. هیچ یک از این بازیگران بازار فارکس را نمی‌توان از تصویر کلان حذف کرد، زیرا عملکرد هرکدام بر رفتار دیگری تاثیر می‌گذارد. بانک‌های مرکزی با سیاست‌های خود مسیر کلی بازار را شکل می‌دهند، بانک‌ها و صندوق‌ها نقدینگی و نوسان را تامین می‌کنند، شرکت‌های تجاری جریان واقعی عرضه و تقاضا را ایجاد می‌نمایند و معامله‌گران خرد هم به تنوع و پویایی بازار دامن می‌زنند.
امتیاز خود به این مطلب را ثبت کنید
دیدگاه شما بعد از تایید در سایت نمایش داده خواهد شد
نظرات حاوی الفاظ رکیک، توهین، شماره تلفن و موبایل، آدرس ایمیل، عقاید سیاسی، نام بردن از مسئولین و امثالهم تایید نمیشود.
هنوز کسی نظری ثبت نکرده!